Daniëlle Pince van der Aa Mentale Gezondheid 12 jun 2021, 09:30

Leestijd: 7 minuten

Wat is een sociale angststoornis? Een psycholoog legt uit

Iedereen is wel ergens bang voor: is het niet voor een beer dan is het wel voor afwijzing. Dat angst in verschillende vormen en maten komt is dan ook geen geheim. We zijn allemaal bang voor iets, maar het komt helaas vaak genoeg voor dat die angsten zich ontwikkelen tot een stoornis, zoals bij een sociale angststoornis. Wanneer je een sociale angststoornis hebt ga je liever sociale bezigheden uit de weg omdat je bang bent om bijvoorbeeld kritiek te krijgen, uitgelachen of gepest te worden.

We spraken Rob Faltin, cognitief gedragstherapeut, psycholoog en psychotherapeut, over hoe een sociale angststoornis zich ontwikkelt en nog interessanter: wat je eraan kunt doen.

Sociale angst: wat is het?

Je angsten voor beren en clowns hoef je (gelukkig) niet dagelijks onder ogen te komen, maar wat als je angstig bent voor iets waar je dagelijks mee te maken hebt, zoals sociale situaties? Wat als je je constant druk maakt om wat anderen van je zullen denken? Wat als je je zó druk maakt over wat je gaat zeggen tijdens een gesprek met een oude vriend(in), dat je het hele gesprek mist? Dan kan het best zo zijn dat je last hebt van een sociale angststoornis, ook wel een sociale fobie genoemd.

Ongeveer 1 op de 10 mensen in Nederland heeft op een bepaald moment in hun leven last van sociale angst. Wat mensen met een sociale fobie voelen verschilt per persoon, maar één ding hebben ze gemeen: het belemmert hun functioneren op het gebied van sociale situaties.

Kritische beoordeling

Rob Faltin, die onder andere bij zijn eigen praktijk Doe-Psy psycholoog en cognitief gedragstherapeut is, verdiept zich al jaren in verschillende angsten, ook sociale angst. “Sociale angst houdt in dat mensen bang zijn voor een kritische beoordeling. Dit wordt een stoornis wanneer het de levens van mensen echt gaat belemmeren. Ze gaan situaties vermijden en zijn telkens bang dat ze een paniekaanval krijgen of last van angstverschijnselen krijgen: denk aan verschijnselen als zweten, trillen en blozen.”

Volgens Rob is het hebben van sociale fobie dan ook iets heel anders dan nervositeit of stress. “Wanneer je nerveus bent of misschien denkt ‘Oh, ik heb echt iets heel doms gezegd, wat zullen ze ervan vinden?’, en het blijft bij die gedachte, is het geen stoornis omdat het je niet belemmert. Wanneer je denkt ‘Ik kan hierdoor niet functioneren’ terwijl je moet presenteren, of wanneer je niet naar een verjaardag durft of niet durft te solliciteren, dan begint het toch wel echt een stoornis te worden.”

Last krijgen van sociale angsten kan komen door verschillende factoren. Een sociale angststoornis ontstaat niet zomaar, vaak hebben deze mensen van zichzelf al een verlegen en teruggetrokken karakter. Volgens Rob ligt het vaak ook aan erfelijkheid, maar kan sociale fobie ook ontstaan na een pestverleden.

“Mensen die zijn opgegroeid in een gezin waarin andere leden van het gezin ook een sociale angststoornis hadden, nemen die sociale angst vaak als het ware over. Ook mensen die langdurig gepest zijn kunnen sneller een sociale angststoornis ontwikkelen.”

Paniekaanvallen, trillingen, zweten…

Iedereen heeft andere symptomen: zo heeft de één regelmatig last van paniekaanvallen en heeft de ander meer last van trillingen of zweetaanvallen. Andere symptomen die komen kijken bij een sociale angststoornis zijn:

– Hartkloppingen
– Hoofdpijn
– Benauwdheid
– Stotteren
– Rillingen
– Duizeligheid
– Droge mond
– Maagpijn

‘Als’- en ‘dan’-gedachten

Een symptoom waar bijna iedereen met sociale angsten last van heeft, zijn negatieve gedachten. Iemand met een sociale angststoornis vindt het namelijk heel moeilijk om realistisch te zijn: niemand wil tenslotte zijn/haar angsten onder ogen komen, toch? Volgens Rob komen deze gedachten in verschillende vormen, onder andere de ‘als’- en ‘dan’-gedachten.

“De gedachtes van iemand met een sociale angststoornis bestaan vaak uit ‘als’-gedachtes. ‘Als ik bloos, vinden ze mij zwak’, ‘Als ik tril, vinden ze mij ongeschikt voor deze functie’ of ‘Als ik iets doms zeg, dan vinden ze mij ook echt dom’. Die ‘als’-gedachtes zijn heel normaal, die heeft iedereen, maar de ‘dan’ die erna komt – dat is het gedeelte van de stoornis.” Iemand met sociale fobie ervaart voordat een sociale situatie, zoals boodschappen doen, plaatsvindt dan ook vaak enorm veel stress, terwijl de situatie zelf misschien wel enorm meevalt.

View this post on Instagram A post shared by Tamryn | Anxiety Community (@honestlyholistic)

Zelfbewustzijn

De stress die ze vooraf ervaren en de analyserende gedachten maakt ze tegelijkertijd ook heel zelfbewust, wat niet altijd even goed kan uitpakken. “Soms zijn mensen zo gefocust op wat ze zeggen, dat het wel eens voorkomt dat ze het gesprek compleet missen,” zegt Rob. “Veel mensen kennen dat wel: wanneer je een voorstelronde hebt, en er wordt gewerkt met beurten, hoor je vaak niet eens wat de mensen voor je hebben gezegd, omdat je zo erg bezig bent met wat je zelf gaat zeggen. Wanneer je het eenmaal hebt gezegd, hoor je ook niet de mensen die na jou komen omdat je aan het herkauwen bent wat je net allemaal hebt gezegd. Hoe is dat overgekomen?”

Al die gedachten, bijbehorende symptomen en stressklachten vooraf zijn niet alleen ontzettend vermoeiend, het heeft ook veel effect op de gesprekken die mensen met sociale fobie voeren. “Als je continu met jezelf bezig bent en met wat jij denkt dat anderen van jou vinden en dan ook dus niet meer kan volgen waar het gesprek over gaat, dan wordt het een probleem,” vertelt Rob. “Dan krijg je last van concentratieklachten. Bovendien kom je dan ook terecht in een vicieuze cirkel in de interactie met mensen. Zij gaan merken dat je eigenlijk niet zo goed geluisterd hebt, wat zij niet zo prettig kunnen gaan vinden. Vervolgens ga jij het gedrag van hun zien, waardoor je denkt ‘Hé, ze vinden me niet zo leuk’, waardoor je je nóg meer gaat concentreren op wat anderen van je vinden. Je angst wordt als het ware bevestigd.”

Sociale situaties aangaan mét angst

We dealen elke dag van ons leven met sociale situaties, waardoor sociale angsten niet zomaar als sneeuw voor de zon verdwijnen. Wat wél helpt is het bespreekbaar maken en erover praten met elkaar. Vooral sinds de pandemie is het onderwerp namelijk actueler dan ooit en kampen steeds meer mensen met sociale angsten. Volgens Rob is een goede eerste stap jezelf informeren: of het nu over je eigen sociale angsten zijn of die van een vriend(in) of familielid.

“Informeer jezelf, ga dingen aan – ook als je ze eng vindt. Probeer ‘Wat is er nu feitelijk gebeurd?’ te beantwoorden. Het zou natuurlijk het fijnst zijn als je hier een helper bij hebt, zoals een goede vriend of vriendin waar je je angsten mee kunt delen.” Naast het zoeken naar hulp van naasten kan het ook goed helpen om te kijken naar een goede en geschikte behandeling. Voor sociale fobie wordt vaak Cognitieve Gedragstherapie aangeraden, omdat hier veel oefeningen voor angsten bij worden gebruikt.

Accepteer je angsten

Ook voegt Rob nog toe hoe belangrijk het is om je angsten te accepteren. Het uiteindelijke doel van je angsten onderkomen is niet om geen angsten meer te ervaren “Dit is niet reëel. Angst is heel normaal, ook sociale angst. Het is eigenlijk heel goed: het helpt ons om dingen beter in te schatten. Het is daarom ook een probleem wanneer je zegt: ‘ik wil niet meer angstig zijn’ – hier word je juist angstig van. Probeer het zo te bekijken: hoe kun je situaties aangaan mét angst?”

In 2017 schreef Rob Faltin het boek ‘Laat Ze Maar Denken’: een fijne guide waarin goed uit wordt gelegd wat een sociale angststoornis precies is. Daarnaast vindt je er praktische opdrachten in die je uit kunt voeren. Het boek is bestemd voor mensen met een sociale fobie, maar ook voor mensen die iemand in hun omgeving hebben die kampt met sociale angsten. Je kunt hier het boek bestellen.

Laat Ze Maar Denken – Rob Faltin €22,50

Klaar met de hele situatie? Misschien gaat een post-corona-bucketlist je helpen